Μια «δυναμική» νέα τάξη πραγμάτων, η οποία πάραυτα τείνει σταδιακά να διαφανεί μέσα από τα λεγόμενα του Καρλ Μαρξ: «Οτιδήποτε που θεωρείται σταθερό, λιώνει στον αέρα [....] και ο άνθρωπος αναγκάζεται να αντιμετωπίσει με νηφαλιότητα τις πραγματικές συνθήκες της ζωής του και τις σχέσεις του με το είδος του».
“Στις πραγματικές καταστάσεις, οι γνώμες είναι δυνάμεις και οι σχέσεις μεταξύ γνωμών είναι σχέσεις ισχύος μεταξύ ομάδων” (Πιερ Μπουρντιέ)
Σε αυτό το «υγρό δημοκρατικό» τοπίο προστίθεται και το παρακλάδι του, το οποίο ονομάζεται «πολιτική κοινή γνώμη». Η αλληλεξάρτηση και η αλληλοσυμπλήρωση της από το πολιτικό σύστημα οδηγεί πρωτίστως στην αναγνώριση και την αποδοχή του ισχυρού ρόλου των μέσων μαζικής / δημόσιας επικοινωνίας. Το «δούναι και λαβείν» μεταξύ πολιτικού και μιντιακού «θεατρικού» γίγνεσθαι εγκαθιδρύεται στην ελληνική πραγματικότητα, με σκοπό βεβαίως την επιρροή της κοινής γνώμης. Τα τεχνάσματα δε αυξάνονται, προκειμένου ο στόχος να επιτευχθεί, όπως λόγου χάρη με την επίκληση στο συναίσθημα των πολιτών, μέσω της συνεχούς χρήσης των «διάσημων» ελληνικών προσωπικοτήτων – του λεγόμενου «jet set» της χώρας – στα «ύδατα» της πολιτικής δράσης.
Σε αυτό το σημείο προκύπτει εύλογα το ερώτημα περί αξιών της δημοκρατίας, δηλαδή περί ελευθερίας, ισονομίας και αλληλεγγύης. Διότι όπως ορθά επισημαίνει ο καθηγητής Κοινωνιολογίας κ. Γιώργος Δαρεμάς: «[....] σε αντιδιαστολή με τα δικτατορικού τύπου καθεστώτα, στα δημοκρατικά πολιτεύματα η πολιτική κρίση των πολιτών [...] προϋποθέτει ένα σκεπτόμενο και πληροφορημένο πολίτη και όχι κάποιον που είναι έρμαιο των συναισθηματικών παθών του».
Το αποτέλεσμα αυτού του υποτυπώδους δείγματος «δημοκρατίας», στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες του 21ου αιώνα, τάχα ποιο είναι; Ο Νόαμ Τσόμσκι, στο ντοκιμαντέρ «Κατασκευάζοντας συναίνεση», το περιγράφει παραδειγματικά: «Αυτό που είναι τρομαχτικό στην κοινωνία μας είναι η απάθεια και η αποστασιοποίηση από τα γεγονότα των υγιών ανθρώπων, των λογικών και σώφρονων κι αυτό είναι πιο τρομαχτικό από τους περιστασιακούς Χίτλερ που εμφανίζονται κατά καιρούς. Διότι αυτοί λειτουργούν χάρη σε αυτήν την απάθεια και αποστασιοποίηση».
«Τα ΜΜΕ δημιουργούν την κοινή γνώμη»
ή
«Η κοινή γνώμη οδηγεί τα Μέσα»
ή μήπως
«Πρόκειται για μια σχέση ανάδρασης;
Τι είναι η «κοινή γνώμη»; Η «γνώμη των πολλών», ή αλλιώς η «κυρίαρχη άποψη». Όσον αφορά τώρα στο ερώτημα, το οποίο παραπέμπει λόγω της χρονικής του ισχύος σε εκείνο του «αυγού με την κότα», η απάντηση είναι λιγότερο περίπλοκη: η κοινή γνώμη είναι ο πελάτης των Μέσων και ταυτόχρονα η ιδεολογική νομιμοποιητική βάση πάνω στην οποία στηρίζονται τα Μέσα. Εύλογα, επομένως, προκύπτει ότι τα Μέσα οδηγούν την κοινή γνώμη, αλλά κι η κοινή γνώμη οδηγεί τα Μέσα. Πρόκειται για μια σχέση ανάδρασης κι αμοιβαίου προσδιορισμού, όπου αμφότεροι επηρεάζονται στις επιλογές, στη στόχευση και στη λειτουργία τους.
Χαρακτηριστική απάντηση στην ερώτηση εάν η «κυρίαρχη άποψη» διαμορφώνει ή όχι τα Μέσα – παραδοσιακά και νέα – είναι η μέθοδος των μετρήσεων ακροατηρίου. Η «αρτιότητα κι η ποιότητα» τους καθορίζεται από την τηλεθέαση στα τηλεοπτικά κανάλια, τις τηλεφωνικές κλήσεις στους ραδιοφωνικούς σταθμούς, τις πωλήσεις στον Τύπο, την επισκεψιμότητα στις ηλεκτρονικές σελίδες.
Κατά καιρούς, βεβαίως, διαχέονται τα τεχνικώς προκαθορισμένα ερωτηματολόγια στο κοινό προς αναζήτηση της επιστροφής των «πελατών – κερδών» και ιδίως σε καιρούς κρίσης, όπου η «κοινή γνώμη» παρουσιάζεται υπό την απουσία ορθολογισμού κατασταλάγματος. Δημιουργείται εν μέρει, με αυτόν τον τρόπο, ένα σημαντικό κλίμα επηρεασμού και καθοδήγησης της «ρευστής» γνώμης των πολλών, διότι ως γνωστόν «όταν στρέφονται οι προβολείς δημοσιότητας σε κάτι, αυτό αποκτά ως εκ τούτου από μόνο του υπόσταση».
Από την εικόνα τώρα των «ευφυών» ευρημάτων, στη σημερινή πραγματική επιλογή της «κοινής γνώμης» και στην υπαγόρευση τής στάσης στα Μέσα «τους».
«Δεν είμαστε πια άνθρωποι, αλλά μηνύματα στις οθόνες των άλλων»
Σύμφωνα με έρευνα της Mediascope Europe που πραγματοποίησε το IAB σε 38 ευρωπαϊκές, ανάμεσα τους και η Ελλάδα, οι περισσότεροι πολίτες στρέφονται πλέον στο διαδίκτυο, με την τηλεόραση και το ραδιόφωνο να ακολουθούν, ενώ ο Τύπος σημειώνει τα χαμηλότερα ποσοστά.
Ο άλλοτε ισχυρός κόσμος των «ώριμων» μίντια φαίνεται πως πλήττεται βαθύτατα και οδηγείται πλέον σταδιακά προς την αναγκαστική αναδιαμόρφωση και ανασύνταξή του. Οι σχέσεις κράτους και δημοσιογραφικής ατζέντας, ο «χρωματισμός» και η σύγχυση του ρόλου των ειδήσεων, η στόχευση στον «εντυπωσιασμό» και στην εικονική αναπαράσταση της εφήμερης οικονομικής ευρωστίας, η κινητοποίηση του ψυχαγωγικού παράγοντα, καθώς και η απροκάλυπτη εξάρτηση της πληροφόρησης από ένα ιεραρχικό δομικό σύστημα οδήγησαν την «κυρίαρχη άποψη» προς ανεύρεση άλλων πηγών ενημέρωσης και ψυχαγωγίας.
Η ύπαρξη του διαδικτύου, η οποία προήλθε από τις ανάγκες των κοινωνιών, είναι το σύμβολο της ελεύθερης αγοράς και μια ιδεολογική μεταφορά του παγκόσμιου καπιταλισμού. Σε αυτόν τον νέο κόσμο, την terra virtualis, όπου όλοι μπορούν να είναι ταυτόχρονα παραγωγοί και καταναλωτές, ανώνυμοι ή επώνυμοι, η επικοινωνία καθίσταται πιο διαδραστική και άμεση, με «περισσότερη» δημοκρατικότητα και πλουραλισμό.
«Το να είσαι ανεπηρέαστος από την κοινή γνώμη είναι η πρώτη και βασική προϋπόθεση για να επιτύχεις οτιδήποτε μεγάλο» (Φρίντριχ Χέγκελ)
Οι αξίες κι οι συμπεριφορές σε μια κουλτούρα δε δημιουργούνται από τα Μέσα· υπάρχουν ήδη κι απλά καλλιεργούνται, τονίζει ο R. Fisker. Η παιδεία και η ενημέρωση οφείλουν να παίξουν σωστά τον ρόλο τους, διότι οι ενημερωμένοι πολίτες είναι η βάση της αποτελεσματικής δημοκρατίας. Όπως υποστηρίζει κι ο οικονομολόγος Αμάρτυα Σεν, «η ελευθεροτυπία κι η εκλογική δημοκρατία κατάφεραν να αποτρέψουν ακόμη και λιμούς, όταν η σοδειά ήταν τελείως κατεστραμμένη». Κι ο καθείς ας δει όποια πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα επιθυμεί και μπορεί.
Σε έναν κόσμο λοιπόν όπου η ελεύθερη αγορά είναι το ελιξίριο της ζωής και “η ζωή έχει μετατραπεί σε μια ελεύθερη αγορά”, σύμφωνα με τον J. Keane, “ο δημοσιογραφικός επαγγελματισμός χρειάζεται δομές για να τον στηρίξουν, καθώς κι έναν κώδικα δεοντολογίας που να μην είναι αμφίσημος”. Διότι το μόνο που πετυχαίνεται είναι «η συγκάλυψη μιας ανεπίλυτης διαμάχης για τον δημοκρατικό ρόλο των μέσων» και μια άτακτη φυγή προς το άλλο, το τεχνολογικά διαφορετικό· το οποίο πάντοτε και διαρκώς θα ανακαλύπτεται, καθώς το κέρδος (θα) απολαμβάνει την πρωτιά της ακλόνητης σταθερής αξίας.
Μαρίνα Τζόκα – Δημοσιογράφος στο enfo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Το ΕΠΙΟΣΥ INFO ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει περί των επωνύμων ή ανωνύμων σχολίων που φιλοξενεί. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών, επικοινωνήστε μέσω e-mail έτσι ώστε να αφαιρεθεί. Σχόλια με αναφορές σε προσωπικά δεδομένα, τηλέφωνα, διευθύνσεις , υβριστικά ή συκοφαντικά θα αφαιρούνται!