Πρ. Διευθύνων Σύμβουλος ΟΛΠ
Στο Ναύαρχο Περικλή Κατσίνα
Προχθές στην Αμερική μια ιδεολογική μάχη τελείωσε -αλλά όχι ο πόλεμος- με νίκη στα σημεία του Προέδρου Ομπάμα εις βάρος των Ρεπουμπλικάνων. Οι Ρεπουμπλικάνοι ούτε λίγο ούτε πολύ έκλεισαν σαν μαγαζί το Αμερικανικό Κράτος, επειδή ο Πρόεδρος ήθελε να δώσει υγειονομική περίθαλψη σε μια μεγάλη μερίδα του Αμερικανικού Λαού. Η διαμάχη αυτή είχε μια ισχυρή ιδεολογική βάση. Πλακώθηκαν στην κυριολεξία δυο μεγάλες ιδεολογίες, Διχάστηκε ο Λαός, μέσα στη Δημοκρατία όμως.
Πάλι προχθές η Βασιλική Ακαδημία της Σουηδίας απένειμε τα βραβεία Νόμπελ Οικονομίας για το 2013. Η βράβευση αυτή εξέφρασε πάλι ένα ιδεολογικό πόλεμο. Βραβεύτηκαν δυο νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι και ένας Κεϋσνσιανός. Δυο αντίθετα πράγματα. Δυο κόσμοι διαφορετικοί. Δυο πολιτισμοί θα έλεγα.
Η Ακαδημία με την απόσταση που κράτησε κατέδειξε ότι αυτός ο επικός ιδεολογικός πόλεμος καλά κρατεί με αβέβαιη έκβαση. Πως αλλιώς μπορεί να ερμηνευτεί αυτή η παράξενη βράβευση;
Τις βάσεις αυτού του ιδεολογικού πολέμου θα προσπαθήσω να καταδείξω και πως αυτός ο ιδεολογικός πόλεμος επηρεάζει την αμέριμνη ζωή μας εδώ στην Ελλάδα
Ας πάμε όμως στο βάθος να δούμε τις κινητήριες δυνάμεις της ιδεολογικής ιστορίας.
Οι κλασσικοί οικονομολόγοι στις αρχές του 19ου αιώνα διατύπωσαν την ‘επιστημονική’ θεωρία ότι ο καπιταλισμός είναι ένα αυτορυθμιζόμενο σύστημα το οποίο δεν γεννά υφέσεις.
Ισχυρίζονταν ότι αν οι αγορές αφεθούν ελεύθερες να λειτουργήσουν, τότε το όλο σύστημα τείνει προς ισορροπία με τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για τα έθνη, τα κράτη και τους ανθρώπους. Αν παρ’ ελπίδα δημιουργηθεί ύφεση, αυτή θα είναι προσωρινή. Οι δυνάμεις της αγοράς θα μειώσουν την τιμή του συντελεστή που αυξήθηκε, που πάντα είναι η εργασία, και τα πράγματα θα αποκατασταθούν και πάλι στην φυσική τους τάξη. Όλα εδώ έχουν να κάνουν με την προσφορά. Με το κόστος παραγωγής, γι αυτό και ονομάζονται οικονομικά της προσφοράς (supply side economics). Κατά συνέπεια η λιτότης είναι η θεραπεία για πάσα ανωμαλία του συστήματος.
Εδώ έχουμε ακριβώς την βάση της ιδεολογίας των νεοφιλελευθέρων. Ελάχιστο κράτος (κοστίζει), ελευθερία οικονομικής δράσης, πίστη στην
αποτελεσματικότητα των αγορών και πίστη στο φυσικό νόμο διανομής του εισοδήματος. Ως φυσικός νόμος δεν μπορεί παρά να είναι δίκαιος.
Παρ’ ολ' αυτά υπό το κλασσικό υπόδειγμα ο κόσμος οδηγήθηκε σε κοινωνικές εντάσεις, σε βαρβαρότητα κατά των εργαζομένων, σε αποικιοκρατία, σε πολέμους, στην καταστροφή των Δημοκρατιών του 1918, σε πολιτικές ελευθέριες που πρέπει να φθάνουν στο όριο εκείνο που την οικονομία δεν θα την παρενοχλούν από την φυσική της λειτουργία και στην μεγάλη κρίση του 1929. Όση πρόοδος υπήρξε ήταν με πόνο και αίμα.
Ένα αιώνα αργότερα ο Κέϋνς το 1936, ο μεγαλύτερος οικονομολόγος του 20ου αιώνα, άνθρωπος με έξοχη αριστοκρατική ανθρωπιστική παιδεία, έχοντας υπ’ όψη αυτή την βαρβαρότητα, απάντησε στους κλασσικούς οικονομολόγους λέγοντας ότι η οικονομική ζωή, όπως όλη η ζωή, είναι αβέβαιη. Η αβεβαίωτης μπορεί να οδηγήσει στην έλλειψη χρηματικής ζήτησης για τα παραγόμενα προϊόντα επειδή το χρήμα μπορεί να μην γυρίσει ποτέ στην παραγωγή. Μέσα στην κρίση του 1929 ο Κέϋνς τόνισε ότι 1) Η ελεύθερη αγορά αδυνατεί να δημιουργήσει όρους πλήρους απασχόλησης και ανάπτυξης 2) Η ελεύθερη αγορά αυθαίρετα και άνισα διανέμει τον εισόδημα και 3) Η θεμελιώδης αιτία της ανεργίας και της υποαπασχόλησης οφείλεται σε αυτή καθ’ εαυτή στην κερδοσκοπική λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Δεδομένων αυτών ο Κέϋνς υπέδειξε, κατ’ αναλογία, ότι θα πρέπει να φτιάξουμε το ‘μανιατό’ (δυναμό-γεννήτρια) της οικονομίας. Με άλλα λόγια είπε, ότι αφού οι φυσικοί πόροι υπάρχουν, τεχνικοί πόροι υπάρχουν, άνθρωποι άνεργοι υπάρχουν έτοιμοι για δουλειά, πλουσιότερη γνώση παρά ποτέ υπάρχει, δηλαδή το αυτοκίνητο υπάρχει, ας τους βάλουμε σε κίνηση.
Στην περίπτωση μας δημιουργώντας πιστώσεις για την δημιουργία επενδύσεων. Οι κλασσικοί αντέτειναν ότι δεν υπάρχουν αποταμιεύσεις. Ο Κέϋνς τους απάντησε, και αυτή είναι η θεμελιώδης συμβολή του στην οικονομική σκέψη, ότι δεν προηγούνται οι αποταμιεύσεις των επενδύσεων, αλλά οι επενδύσεις των αποταμιεύσεων και τους ξέρανε..
Έτσι στην επιφάνεια ήρθαν για πρώτη φορά στον κόσμο μαζί με τα οικονομικά της ζήτησης, η λαϊκή δεξιά (στην Ελλάδα ο Καραμανλισμός), η σοσιαλδημοκρατία, στην Αμερική η ‘μεγάλη κοινωνία’. Με τα οικονομικά της ζήτησης η Δημοκρατία διευρύνθηκε και σταθεροποιήθηκε. Τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα πέρασαν στην οικονομική σφαίρα και απέκτησαν ουσία. Υπήρξαν επιλογές, υπήρξε ιδεολογία.
Με τα οικονομικά του Κέϋνς η ανθρωπότητα νίκησε τον ναζισμό και τον κομμουνισμό, ανοικοδομήθηκε η Ευρώπη, εδραιώθηκε το κοινωνικό κράτος όχι ως κόστος αλλά ως επένδυση και η ειρηνική οικονομική διεθνής συνεργασία.
Τα χρόνια 1950-1973 η διάσημη οικονομολόγος Ι. Adelman τα χαρακτήρισε ως την ‘Κεϋνσιανή εποχή μιας αξεπέραστης παγκόσμιας οικονομικής ευημερίας, ένας Χρυσούς Αιών της οικονομικής ανάπτυξης, μια περίοδος πρωτοφανούς διαρκούς οικονομικής μεγέθυνσης σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες’.
Ήταν η εποχή των Λαών, των τοπικών πολιτισμών, της ανταλλαγής πολιτιστικών ιδεών, της συνύπαρξης, της απελευθέρωσης Λαών. Μια θαυμάσια εποχή που ποτέ δεν υπήρξε στην ιστορία
Ο Κεϋνσιανισμός κατέρρευσε εκεί στα μέσα της δεκαετίας του 1970 από τις ‘κεϋνσιανές ύβρεις’ που διεπράχθησαν από τους πολιτικούς και από την πλειοδοτούσα αριστερά και από την ελευθερία διακίνησης κερδοσκοπικών κεφαλαίων σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι κλασσικοί ξαναήρθαν.
Εκείνο που έχει ενδιαφέρον είναι να δούμε πως ιδεολογικά εμφανίστηκαν ξανά στο προσκήνιο οι κλασσικοί με τον νεοκλασικό μανδύα και επεκράτησαν πλήρως.
Οι νεοκλασικοί έπρεπε να χτυπήσουν την αρχή της αβεβαιότητα του Κέϋνς. Για να την χτυπήσουν έπρεπε να αποδείξουν τι ακριβώς οι ελεύθερες αγορές γνωρίζουν. Η απάντηση που δόθηκε ήταν ότι οι αγορές κάνουν τις βέλτιστες επιλογές επειδή οι πληροφορίες είναι σπάνιες και το οικονομικό σύστημα καμία δεν χάνει. Η βασική υπόθεση εδώ είναι η πλήρης γνώση. Κατά συνέπεια οι ορθολογικές αγορές γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν σε οποιαδήποτε εξωγενή αλλαγή. Αν δηλαδή η Κυβέρνηση αυξήσει τις δαπάνες της με σκοπό την επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας οι ορθολογικοί άνθρωποι γνωρίζουν ότι αυτό ισοδυναμεί με μελλοντικούς φόρους. Άρα μειώνουν τις δαπάνες τους και έτσι η κεϋνσιανή πολιτική της Κυβέρνησης ακυρώνεται πριν καλά καλά ολοκληρωθεί.
Κατά συνέπεια επιστρέφουμε μέσω αυτής της οδού πάλι στην κλασσική οικονομική των ελευθέρων αγορών και του ελάχιστου κράτους και στην λιτότητα για την θεραπεία κάθε ανωμαλίας που είναι και τιμωρία για υπερβολές του παρελθόντος. Μια από τα ίδια. Δεν υπάρχουν κοινωνίες υπάρχουν άτομα, όπως είπε η κυρία Θάτσερ..
Με βάση τις ορθολογικές προσδοκίες οικοδομήθηκε η ΕΕ με την συνθήκη του Μάαστριχτ. Οι αξιωματούχοι της αυτά βαθύτατα πιστεύουν. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που γράφει ο Νομπελίστας Paul Krugman που παρακολουθώντας το 2010 μια διάλεξη του Σόϊμπλε για την μοναδικότητα της πολιτικής του νεοκλασικού μοντέλου άκουσε δίπλα του την γυναίκα του να του ψιθυρίζει ότι ‘καθώς θα φεύγουμε από εδώ θα μας δώσουν και ένα μαστίγιο να αυτομαστιγωθούμε’. Ο Σόϊμπλε είπε ότι με το ευρώ μια είναι η πολιτική που ασκείται. Η εισοδηματική πολιτική. Καμία άλλη. Η ιδεολογία παύει να υπάρχει ως επιλογή, ή μια είναι η ιδεολογία.
Μέσα στην ευρωζώνη είμαστε όλοι νεοφιλελεύθεροι. Μέσα στην ΕΕ η κάθε Κυβέρνηση μια πολιτική ασκεί, την εισοδηματική πολιτική που μέσω της λιτότητας θεραπεύει κάθε παρέκκλιση από την λειτουργία της ελεύθερης αγοράς. Όλες οι άλλες πολιτικές που μπορούσε μια κυβέρνηση να ασκήσει με το κεϋνσιανό καθεστώς έχουν εκχωρηθεί στις αγορές.
Και εντεύθεν το ερώτημα. Τι έννοια έχουν οι όροι λαϊκή δεξιά ή αριστερά ή κεντροαριστερά ή κεντροδεξιά στον τόπο μας σε ένα τέτοιο περιβάλλον; Τι έννοα έχει η πρόταση δρω ως αριστερός μέσα στην ΕΕ. Τι έννοια έχουν κείμενα επανίδρυσης μιας νέας αριστεράς στην Ελλάδα. Όλα είναι κενά περιεχομένου.
Αν είναι έτσι ή αυτοί που τους χρησιμοποιούν αυτούς τους όρους το κάνουν για να εξαπατήσουν συναισθηματικά τον Ελληνικό Λαό και να καταλάβουν την εξουσία ασκώντας την πολιτική του νεοφιλελευθερισμού μετά, με ότι αυτό συνεπάγεται ή ότι αυταπατώνται, θέλουν κάτι άλλο να κάνουν πλην όμως δεν θα μπορούν. Τραγωδία! Ας το ξανασκεφτούν.
Και εδώ δεν κατακρίνω καθόλου αυτούς που επιθυμούν να κυριαρχούν αλλά αυτούς που έχουν μεγάλη διάθεση να υπακούουν.
Πάντως για να μην απογοητεύσω μερικούς καλούς φίλους υπάρχουν ακομα περιθώρια ιδεολογίας. Είναι αυτή η ιδεολογία που διατύπωσε ο Κάρλ Πόπερ ότι ήρθε η στιγμή αυτές τις μαντικές θεωρίες να τις στείλουμε στα πανηγύρια εκεί που ανήκουν και να φτιάξουμε θεσμούς που το άγνωστο και το ανεπίγνωστο να το αντιμετωπίσουμε σαν πολίτες με γνώση.
spyridonstalias@hotmail.com
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Το ΕΠΙΟΣΥ INFO ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει περί των επωνύμων ή ανωνύμων σχολίων που φιλοξενεί. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών, επικοινωνήστε μέσω e-mail έτσι ώστε να αφαιρεθεί. Σχόλια με αναφορές σε προσωπικά δεδομένα, τηλέφωνα, διευθύνσεις , υβριστικά ή συκοφαντικά θα αφαιρούνται!